Een scheiding is vaak het einde van een relatie, maar nooit het einde van het ouderschap. Toch laat recent onderzoek van EenVandaag en Villa Pinedo zien hoe groot de impact kan zijn: maar liefst 67% van de kinderen ervaart jaren later nog gevolgen van de scheiding van hun ouders. En bij kinderen die in hun jeugd te weinig steun kregen, loopt dat percentage zelfs op tot 78%.
We spraken Wendy van Vliet, accountmanager bij het Kenniscentrum Kind en Scheiding, en Sanne Abrahams, directeur van Stichting Villa Pinedo, over deze uitkomsten en vooral over de vraag: Hoe zorgen we dat de kinderen van nú niet dezelfde pijn hoeven dragen in de toekomst?
Cijfers die binnenkomen
Toen Wendy de onderzoeksresultaten voor het eerst zag, raakte het haar direct. “Ik dacht echt: wow… ergens wéét je wel dat de impact groot is, maar als het dan zo zwart-op-wit staat, dan krijg je kippenvel. Het is heftig, maar tegelijk ook een bevestiging van wat we dagelijks zien en horen.”
Ook Sanne, die dagelijks met dit thema bezig is, voelde die dubbele reactie: “Die cijfers verrassen me niet, want ik lees en hoor bij Villa Pinedo natuurlijk dagelijks de verhalen van kinderen en jongeren. Maar juist daarom is wél het belangrijk dat we écht stilstaan bij dit soortcijfers. Ze helpen enorm om het gesprek aan te gaan met beleidsmakers en overheden. Want scheiding wordt vaak nog gezien als iets ‘privés’, terwijl het zo’n grote maatschappelijke impact heeft. Armoede, eenzaamheid, afstand tot de arbeidsmarkt. Vaak ligt een scheiding daar als oorzaak onder of is een andere vorm van problematiek oorzaak van een scheiding, het is een wisselwerking. We kunnen het simpelweg niet meer ontkennen. Wat mij betreft is de aanpak van scheidingen een kernopgave.”
En dat is meteen de oproep die beide doen: we hoeven scheidingen niet te willen voorkomen, maar we moeten er wél beter mee leren omgaan. “Het gaat om kinderen vertrouwen geven,” zegt Sanne. “Kinderen zijn niet zielig. Ik geloof juist in de kracht van kinderen. En hun innerlijke wijsheid.Maar die komt vaak wel pas tot uiting als ze steun ervaren. Als ze voelen dat er iemand écht naar ze luistert.”
Waar gaat het mis met steun?
Een van de meest opvallende cijfers uit het onderzoek: 78% van de kinderen die in hun jeugd weinig steun ervoeren, voelt dat nu nog steeds in hun leven. Waar gaat het dan mis?
Volgens Wendy zit de crux vaak bij de ouders zelf. “We richten ons veel op de volwassen kant. Wat we zien is dat er veel schaamte is om steun te vragen. Maar steun vragen is geen zwakte, en steun geven ook niet.
Sanne vult aan: “Kinderen missen vooral emotionele steun. En dat is zo belangrijk, want vertellen en praten werkt helend. Tegelijkertijd is dit voor ouders juist ook vaak (even) moeilijk, omdat zij hun eigen verdriet en boosheid hebben.. We moeten kinderen dan vooral leren bij wie ze dan (ook) terecht kunnen voor steun. En daarbij moeten we ons beseffen dat er verschillende vormen van steun zijn. Zo weten we dat kinderen bij een hulpverlener vooral informatieve steun zoeken. De emotionele steun vinden ze vaak bij peers en ervaringsdeskundigen.
Villa Pinedo is een online plek. Wij bieden over schillende manieren steun. Zo kunnen kinderen appen met een Buddy (peer) via de Villa Pinedo App. “Ze leren bij ons onbewust: bij wie kan ik terecht, wie geeft mij steun? Juist ook in het fysieke leven. Dat kan een klasgenoot zijn, een meester, een tante. Kinderen ontdekken dat ze het niet alleen hoeven te doen, al moeten ze wel zélf ontdekken wat ze nodig hebben. En dat leren ze door het contact met hun Buddy en door te ervaren hoe steun voelt,” legt Sanne uit.
Loyaliteit en de mogelijkheid tot herstellen
Veel kinderen geven aan dat ze tijdens de scheiding niet eerlijk konden zijn over hun gevoelens. Vaak uit loyaliteit: ze willen hun ouders niet teleurstellen of pijn doen.
Wendy legt uit hoe dat er in de praktijk uitziet: “Stel je haalt je diploma. Dat zou een feestelijk moment moeten zijn, maar in je hoofd ben je bezig met: hoe ga ik dit doen met papa én mama erbij? Kinderen zouden die druk niet moeten voelen.”
Ze gebruikt vaak een simpele metafoor: “Vader is blauw, moeder is geel en het kind is groen. In de praktijk zie je dat het kind zich vaak moet opsplitsen: eerst naar geel, dan naar blauw. Hoe mooi zou het zijn als een ouder de stap naar groen zet en gewoon vraagt: hoe was het bij papa of mama? Daarmee haal je die loyaliteitsdruk van de schouders van je kind.”
Sanne benadrukt hetzelfde vanuit haar ervaring: “Een kind bestaat voor 50% uit papa en 50% uit mama. Als je als ouder de ander afvalt, wijs je indirect ook een stukje van je kind af. En dat voelen kinderen van binnen, ook al kunnen ze het zelf niet benoemen.. Heb respect voor de andere ouder. Moeilijk? Focus je dan in ieder geval op je eigen ouderschap.””
En herstellen kan altijd, zegt Sanne: “Ouders zeggen vaak: ja, maar ik heb al jaren lelijk gedaan over de vader of moeder van mijn kind. Dan zeg ik: je kunt altijd nog terug. Ook later kun je nog zeggen: dat had ik toen niet mogen zeggen, het spijt me. Zo laat je zien dat je alsnog de verantwoordelijkheid neemt.”
De kracht van de omgeving
Steun hoeft niet alleen van ouders te komen. Ook de bredere omgeving speelt een cruciale rol, benadrukt Sanne: “We zien vaak dat families en vrienden - bewust of onbewust - partij kiezen, en daarmee het conflict groter maken. Terwijl steun juist kan betekenen dat je er bént, zonder oordeel. Dat kan praktisch zijn: opa en oma die de koffers brengen bij een wissel. Of gezelschap, zoals een leraar die na school zegt: kom nog even wat chocomel drinken. Kinderen zoeken steun in kleine dingen.”
Bij het Kenniscentrum is er veel aandacht voor dat preventieve stuk, vertelt Wendy: “Wij bieden informatieve steun via onze website, spreekuren en bureaudiensten, maar ook lotgenotencontact bij onze scheidcafés. Lotgenotencontact doet enorm veel. Ouders ervaren daar: ik ben niet de enige. En dat geeft lucht. Bovendien normaliseren we scheiding. Het is verlies, en bij verlies hoort rouw. Dat mag er zijn.”
Samen sterker
Hoewel Villa Pinedo en het Kenniscentrum ieder een eigen rol hebben, is de samenwerking vanzelfsprekend. “Onze missie en visie liggen dicht bij elkaar. Wij richten ons meer op ouders en beroepskrachten, Villa Pinedo meer op kinderen. Samen kunnen we de cirkel rondmaken.” vertelt Wendy.
Sanne bevestigt dit: “Wat wij doen is informele steun bieden, met onze vrijwilligers. Het Kenniscentrum biedt formele steun en informatie. Samen vullen we elkaar aan. En eerlijk: steun zou zo vanzelfsprekend moeten zijn dat wij - als georganiseerde informele steun - eigenlijk overbodig zouden zijn. Zover zijn we nog niet, maar daar werken we elke dag aan. Wij dromen van een wereld waarin ieder kind met gescheiden ouders gewoon kind kan zijn, juist omdat het zich gezien, gehoord en gesteund voelt. Het liefst door hun ouders.”
De boodschap aan ouders
Wat moeten ouders meenemen uit dit onderzoek? Wendy is duidelijk: “Richt je op de toekomst. Stel jezelf de vraag: wat wil ik dat mijn kind op zijn 25e zegt over deze periode? Elk zaadje dat je nu plant, kan je kind later helpen.”
Sanne sluit af met misschien wel het meest simpele advies: “Doe eens lief. De liefde in je relatie mag dan voorbij zijn, maar respect voor elkaar is altijd belangrijk. Zet samen een liefdevolle punt achter de relatie, zodat je verder kunt als ouders. Dat is misschien wel het grootste cadeau dat je je kinderen kunt geven.”
